कथा कथ् +आ (टाप)प्रकृति प्रत्ययबाट बन्छ । कथेर बनाउने हुँदा यसलाई कथा भनिएको हो । यो पनि कवि कल्पनामा आधारित विधा हो । यो विधा गद्यमा लेखिन्छ । अङग्रेजीमा सट स्टोरी भनिने कथा छोटा आख्यानात्मक रचना हुन् । कथा र उपन्यास मिल्दोजुल्दो हुन्छ । यो महाकाव्य र खण्डकाव्य जस्तै Read more
साहित्यमा ऐतिहासिक नाटकको छुट्टै महत्व र विशेषता हुन्छ। नेपाली साहित्यमा महान नाटककार बालकृष्ण समका नाट्य कृतिहरूलाई विषय, आधार र स्वरूपको दृष्टिकोणले हेर्दा विभिन्न प्रकार र पङ्तिमा छुट्याउन सकिन्छ, जसमध्ये ऐतिहासिक नाट्य पङ्तिमा पर्ने समका नाटकहरूको छुट्टै विशेषता र स्थान छ। समका ऐतिहासिक नाटकहरू थुप्रै छन् तर यहाँ केवल ‘अमरसिंह’ नाटकबारे Read more
वर्तमान असमेली नेपाली साहित्यमा आफ्नो सशक्त उपस्थिति साबित गराउन सक्षम भएका नारी कविहरूमध्ये अन्यतम कवि हुन् काउरीपथार, विश्वनाथ, असमकी कवि निलीमा आचार्य। ‘परिवर्तन र अन्य कविता’ पुस्तकको रूपमा उनको पहिलो कृति भए पनि उनलाई नयाँ सर्जक भन्न मिल्दैन। धेरै अघिदेखि नै उनका कथा, कविता आदि विभिन्न पत्र-पत्रिका अथवा सामाजिक सञ्जालमा Read more
कम शब्दमा पनि धेरै भाव दिन सक्ने प्रमुख विशेषता बोकेको जापानी शैलीको कवितालाई हाइकु भनिन्छ । पूर्वी एसियाली साहित्यको काव्यको यो सूक्ष्म रूपलाई विश्व साहित्यमा उदाहरणीय योगदानका रूपमा लिइन्छ हाइकु र सिजोलाई । सातौँ–आठौँ शताब्दीतिरको हाइकाइ शृङ्खलाको विकसित रूप नै हाइकु हो । यसमा पूर्ण रूपमा शास्त्रीय संरचना र Read more
वहुआयामिक प्रतिभाका धनी विश्वेश्वर प्रसाद कोइरालाका योगदानलाई नेपालको राजनैतिक परिप्रेक्ष्य, प्रजातान्त्रिक आन्दोलन र भारत-नेपाल बीचको राजनैतिक सम्बन्ध विकासको दृष्टिले धेरै पत्र-पत्रिका र पुस्तकहरुमा मूल्याङ्कन हुँदै आएका छन् । तर यो अध्यायलाई पन्साएर हेऱ्यौं भने उनको योगदानको अर्को एक पाटो पनि हामी समक्ष छ, त्यो हो नेपाल र भारतमा Read more
पंजाबका राजा रणजीतसिंह (१७८०–१८३९)लाई साम्राज्यवादी अंग्रेजको बिरुद्ध मोर्चाबन्दी गरेर उनीहरूलाई एशियाबाट नै धपाउने प्रस्ताव राख्ने नेपालका प्रधानमंत्री भीमसेन थापा ( १७७५–१८३९ ) भन्दा ३९बर्ष कान्छा भानुभक्त आचार्य (सन् १८१४–१८६८) को जन्म तनहुँ जिल्लाको चुँदी रम्घा गाउँमा भएको हो । उनको जन्म नेपाल अंग्रेज युद्ध (१८१४–१८१६) हुनुभन्दा केही महिना Read more
नेपाली साहित्य-भाषा अध्ययन गर्ने तथा नेपाली साहित्यका विद्यार्धी, प्रा.डा, शिक्षक तथा साहित्यका तमाम् विद्यार्थी तथा नेपाली भाषा-साहित्य लेख्न-पढ़्न रुचाउने बाहेक पनि नेपाली हुँ भनी गर्व गर्ने संसारभरिकै नेपालीले तनहुँमा पाइताला टेक्ने सौभाग्य नपाए पनि तनहुँको नाउँ ता अवश्यै सुनेकै हुनुपर्छ । तनहुँको नाउँ नसुन्ने पनि रम्घा गाउँको नाम नसुन्ने नेपाली Read more
नेपाली साहित्यमा भानुभक्त आचार्य (वि. सं. १८७१-१९२५) को नाम शीर्षस्थ स्थानमा रहेको पाइन्छ। उनलाई नेपाली साहित्यमा आदिकविको उपाधि दिइएको छ। उनी नेपाली कवितालाई शैशव अवस्थादेखि किशोर तुल्याउने एकजना कवि हुन्। ‘रामायण’ नेपाली साहित्यमा एउटा विशिष्ट काव्यको रूपमा परिचित छ। भानुभक्तले आफ्ना बाजे श्रीकृष्ण आचार्यबाट संस्कृतको अनौपचारिक रूपमा Read more
वास्तवमा पूर्वीय तथा पाश्चात्य मापदण्डका आधारमा रचिएका महाकाव्यका स्रष्टाहरु महाकवि हुन् । महाकाव्यको परम्परामा विन्यस्त हुँदै जाने महाकविहरु सबै झल्कदैनन् । सबैको आयतन एउटै हुँदैन । विशाल नभमा देखिने साना ठूला ताराग्रह समान रुपमा चम्कदैनन् । त्यस्तै कवित्व शक्ति र त्यसले निर्धारण गरेको आयतनका कारण तिनीहरु त्यही अनुपातमा चम्किन्छन् Read more
विषय प्रवेश शब्दहरूको समुहलाई कविले मिलाएर सजाउँदा त्यसले कविताको रूप लिन्छ । कविले देखेका, भोगेका, अनुभव गरेका, सुनेका वा पढेका सामग्रीको मन्थनबाट कविता (साहित्य) सिर्जना गर्छन् । कविताको प्रसङ्गमा साहित्यकार पारसमणि प्रधान लेख्छन् ः कवि कविता होस् कविता कवि होस् । शब्द थुपारीकन के हुन्छ ? भाव भए Read more
